NITONG Miyerkules, Pebrero 6, 2025, ipinasa ng mga mambabatas sa Mababang Kapulungan ang mga artikulo ng impeachment laban kay Vice President Sara Duterte, isang araw bago ang pagtatapos ng kasalukuyang sesyon ng Kongreso.
Ayon kay House Speaker Martin Romualdez, ang mosyon ay na-aprubahan dahil sa suporta ng higit sa isang-katlo ng mga miyembro ng Kapulungan ng mga kinatawan, o kabuuang 215 na mambabatas.
Ang impeachment complaint ay isinumite sa Senado para sa paglilitis, subalit tinapos ng Senado ang ika-19 na sesyon nang hindi tinatalakay ang impeachment bid, kung saan sinabi ni Senate President Francis Escudero na walang paglilitis habang nasa recess ang Kongreso.
Nakasalalay sa Senado ang kapalaran ni Duterte kung ito ay mapatutunayang nagkasala.
Ayon kay Escudero, sa isang porum, kailangang magkaroon ng bagong sesyon ang Senado bago makapanumpang juror ang mga Senador para sa paglilitis at ang sesyong ito ay magbubukas sa Hunyo 2, 2025, pagkatapos ng eleksyon sa Mayo. Ibig sabihin mapapabilang dito ang mga bagong halal na senador sa eleksyon sa Mayo 12.
Idinagdag din ng hepe ng Senado, na kahit na nasa Senado na ang impeachment complaint na naglalaman ng anim na articles of impeachment, kailangan ng mga senador, na magsisilbing hukom, ng panahon para suriin ang nilalaman nito.
Ano ang ibig sabihin ng impeachment?
Ayon sa Artikulo 11 ng Konstitusyon, ang impeachment ay isang legal na proseso kung saan ang isang mataas na opisyal ng gobyerno, tulad ng pangulo, bise presidente, mga miyembro ng Korte Suprema, at mga iba pang mataas na opisyales, ay pwedeng mapatalsik mula sa kanyang posisyon dahil sa mga seryosong paratang tulad ng paglabag sa batas, katiwalian, at iba pang mga impeachable offenses.
Sa Pilipinas, ito ay isinasagawa sa dalawang bahagi:
- Paghahain ng reklamo (complaint): Ang impeachment complaint ay kailangang maipasa at maaprubahan ng isang-katlo (1/3) ng mga miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan (House of Representatives). Kung ito ay maaprubahan, ang reklamo ay isusumite sa Senado para sa impeachment trial.
- Impeachment Trial: Kapag ang reklamo ay naipasa sa Senado, ang mga senador ay magsisilbing hukom upang pakinggan ang mga ebidensya at testimonya. Ang Senado ay magpapasya kung ang opisyal ay dapat patawan ng parusang pagkakatanggal mula sa puwesto.
Sa impeachment, kinakailangan ng matibay na ebidensya at testimonya upang mapatunayan ang mga paratang laban sa nasasakdal. Kung ang isang opisyal ay mapapatunayang guilty, siya ay tatanggalin mula sa kanyang posisyon at maaaring mawalan ng karapatang magtrabaho muli sa gobyerno.
Senado bilang impeachment court
Sa pagkakaroon ng impeachment complaint sa Senado, ito ngayon ay magiging isang impeachment court. Para magtagumpay ang impeachment, kinakailangan ang boto ng dalawang-katlo ng mga senador. Ang huling pagkakataon na nagtaguyod ang Senado bilang isang impeachment court ay noong 2012, nang ipinatupad ang impeachment laban kay Chief Justice Renato Corona.
Ayon kay Senate President Francis “Chiz” Escudero, ang Senado ay may tungkuling magsagawa ng impeachment trial at ito ay isang seryosong proseso na kailangang sundin, anuman ang politikal na mga konsiderasyon.
Ayon kay Escudero: “Pagtupad sa Konstitusyon at mga responsibilidad ng Senado”
Ipinaliwanag ni Senate President Escudero ang tungkol sa papel ng Senado sa impeachment process. Binanggit niya na ang impeachment ay isang “political process” ngunit kabilang pa rin ito sa mandato ng Senado bilang isang impeachment court.
Ayon kay Escudero, hindi pwedeng maging pabaya ang Senado sa kanilang responsibilidad, anuman ang politikal na sitwasyon. “Hindi mahalaga kung gusto natin ito o hindi, o kung ito ay komportable sa atin. Ang mahalaga ay ang ating tungkulin na ipinag-uutos ng ating Konstitusyon,” ani Escudero.
Ipinunto niya na hindi ito ang oras para maging magaan sa mga desisyon, at kailangang magtaguyod ng Senado ng proseso upang matiyak na ang mga mambabatas ay tutuparin ang kanilang tungkulin sa ilalim ng batas.
Tinukoy rin niya na kahit ang mga senador ay maaaring magkaroon ng personal na opinyon tungkol sa impeachment, kailangan pa rin nilang isaalang-alang ang kanilang mga pananagutan sa Konstitusyon.
Mga alegasyon laban kay VP Sara Duterte
Ang impeachment complaint laban kay Duterte ay may anim na artikulo na naglalaman ng mga seryosong akusasyon.
Una, ang pagkakasangkot sa pagsasabwatan para patumbahin si Pangulong Marcos at iba pang opisyal. Isa sa mga seryosong paratang ay ang pagkakasangkot ni VP Duterte sa isang sabwatan na layuning patumbahin si Pangulong Ferdinand Marcos Jr., ang unang Ginang na si Liza Araneta Marcos, at ang Speaker ng Kamara na si Ferdinand Martin Romualdez.
Ayon sa mga alegasyon, nagkaroon ng mga hindi maipaliwanag na usapan hinggil sa mga hakbang na naglalayong maghasik ng kaguluhan sa gobyerno.
Pangalawa, ang pag-abuso sa confidential funds. Ang mga confidential funds na inilaan sa Office of the Vice President (OVP) at sa Department of Education (DepEd) ay naging isang sentrong isyu. Ayon sa mga imbestigasyon, mayroong hindi tamang paggamit ng P612.5 milyon na confidential funds na hindi maipaliwanag at walang sapat na dokumentasyon.
Pangatlo, pagkakasangkot sa mga isyu ng korupsiyon at panunuhol sa DepEd. Ang DepEd na pinamunuan ni Duterte ay inakusahan ng bribery at iba pang uri ng malfeasance, kabilang na ang hindi tamang pamamahagi ng mga pondo at mga pabor na ipinagkaloob sa ilang mga tao para sa personal na kapakinabangan.
Pang-apat, hindi maipaliwanag na yaman at pagkabasag ng mga pagpapahayag ng mga ari-arian. Ayon sa mga reklamo, hindi maipaliwanag ni VP Duterte ang mga ari-arian na kanyang ipina-anunsiyo, at mayroong mga hindi tapat na pagsusuri sa mga asset na mayroon siya.
Panglima, ang pagkakasangkot sa Extrajudicial Killings (Davao Death Squad). Isa sa mga paratang na tumutukoy sa mga hindi napipigilang pagpatay na nauugnay sa Davao Death Squad ay may kinalaman sa Bise Presidente, batay sa mga testimonya at mga dokumento na nagpapatunay sa kanyang posibleng papel sa mga extrajudicial killings na naganap sa Davao noong panahon ng kanyang panunungkulan bilang alkalde.
At panghuli, ang pagkakaroon ng papel sa pagsasabwatan upang magdulot ng kaguluhan at pag-aalsa. Pinaghihinalaan si VP Duterte na may kinalaman sa mga plot upang maghasik ng destabilization at insurrection laban sa gobyerno, na labag sa Konstitusyon ng Pilipinas.
Mga pahayag ng mga mambabatas
Si Iloilo Rep. Lorenz Defensor, isa sa mga nagsilbing public prosecutor sa impeachment case, ay nagsabi na ang impeachment trial ay isang pagkakataon para kay Duterte na ipaliwanag ang kanyang bahagi sa publiko. Ayon kay Defensor, mahalaga ang impeachment sa pagpapakita ng due process sa bansa at magiging magandang pagkakataon para maglatag ng mga ebidensya ang magkabilang panig.
Subalit, si Rep. Paolo Duterte, ang nakatatandang kapatid ng Vice President, ay tumuligsa sa impeachment at tinawag na “railroaded efforts” ang hakbang laban kay Sara Duterte. Ayon sa kanya, ang impeachment complaint ay isang “baseless” na kasong may layuning magbigay ng political persecution laban sa kanyang kapatid.
Mga alegasyon ng political persecution at ang relasyon ni Duterte at Marcos
Ang relasyon sa pagitan ni Vice President Duterte at Pangulong Marcos ay tila nasa pinakamatinding krisis. Isang halimbawa ng hindi pagkakasunduan ay ang mga kontrobersiyal na pahayag ni Duterte na nagsasabing siya ay nag-utos ng pagpatay kay Marcos kung siya ay papatayin. Bagamat itinanggi ni Duterte na ang kanyang pahayag ay isang direktang banta sa buhay ni Marcos, ito ay kabilang sa mga akusasyong isinama sa impeachment complaint.
Bilang suporta kay Duterte, si Pangulong Marcos ay humiling sa Kongreso na huwag ituloy ang impeachment laban kay Duterte, na tinawag niyang isang “storm in a teacup.”
Subalit, hindi nakialam ang administrasyon sa mga impeachment complaints, ayon kay Executive Secretary Lucas Bersamin. Ipinahayag niya na ang Office of the President ay hindi makikialam sa proseso ng impeachment.
Pagpapalawak ng impeachment complaint
Sa kabila ng mga agam-agam, patuloy na dumarami ang mga mambabatas na nagpapahayag ng suporta sa impeachment laban kay Duterte.
Ayon kay 1-Rider Partylist Rep. Ramon Rodrigo Gutierrez, mayroong 25 mambabatas na nagpahayag ng kanilang intensyon na lumagda sa impeachment complaint. Kung ang 25 mambabatas ay isasama, aabot sa 239 na miyembro ng Kapulungan ng mga Kinatawan ang magbibigay ng suporta sa anim na artikulo ng impeachment laban kay Duterte.
Politikal na pagsusuri at pagtingin
Ayon kay Lanao del Sur Rep. Zia Alonto Adiong, ang mga mambabatas na lumagda sa impeachment complaint ay nagsagawa ng isang mahirap na desisyon upang huwag magbulag-bulagan sa mga seryosong kasalanan at paglabag ng ikalawang pangulo.
Binigyang-diin ni Adiong na ang kanilang tungkulin bilang mga public servant ay upang tiyakin na ang integridad ng kanilang posisyon ay napapanatili, at hindi lamang ang kanilang popularidad sa mga botante ang dapat isaalang-alang.
Si Rep. Lorenz Defensor naman ay nagsabi na kung hindi siya pumirma sa impeachment complaint, magkakaroon siya ng “bigger consequences” dahil sa pananaw niyang ang mga paglabag ay tumutukoy sa mga constitutional violations.
Pagsubok at pagtingin sa hinaharap
Habang patuloy ang mga pagdinig sa impeachment, ang Senado ay magsisimula ng mga talakayan tungkol sa mga pamamaraan at alituntunin para sa impeachment trial.
Bagamat ang Senado ay nakatakdang magpahinga hanggang sa Hunyo 2025, maaaring magdaos ng isang espesyal na sesyon kung kinakailangan. May dagdag na ulat si Lea Manto-Beltran